Σκηνή από χαρτόκουτα

Ένα θεατρικό σχήµα από άστεγους δίνει ζωή και ελπίδα στους αποκλεισµούς της βρετανικής γης.

Οι ίδιοι δηλώνουν ευθαρσώς ότι µε αυτό που κάνουν αλλάζουν τις ζωές των άστεγων και των εκτοπισµένων µέσω του θεάτρου και των παραστατικών τεχνών. Και η ιστορία τους δικαιώνει. Ο λόγος για τους Cardboard Citizens, τους πολίτες από χαρτόκουτα σε ελεύθερη απόδοση, µια οµάδα ανθρώπων που µε έδρα το Λονδίνο κάνει θέατρο.


Οι Cardboard Citizens ξεκίνησαν δειλά δειλά το 1991 δουλεύοντας µικρά θεατρικά έργα σε καταφύγια για αστέγους, ξενώνες και κέντρα ηµέρας του Λονδίνου και της αγγλικής περιφέρειας µε ηθοποιούς σχεδόν αποκλειστικά αστέγους, κοινωνικά αποκλεισµένους, πρόσφυγες και εκτοπισµένους. Σηµαντική ήταν στη διαµόρφωση της δουλειάς τους η επίδραση του κορυφαίου εναλλακτικού θεατρανθρώπου Augusto Boal, θεµελιωτή του Θεάτρου του Καταπιεσµένου (Theatre of the Oppressed), ο οποίος συνεργάστηκε στενά µαζί τους τα χρόνια που βρέθηκε στην Ευρώπη. Το είδος του διαδραστικού, κοινωνικού θεάτρου που ο Boal εισηγήθηκε και οι Cardboard Citizens υιοθέτησαν λέγεται Forum Theatre και λειτουργεί σχεδόν αυτοσχεδιαστικά, µε την ανοιχτή συµµετοχή του κοινού στην τελική διαµόρφωση του έργου και στόχο την κοινωνική αλλαγή και τη δικαιότερη κοινωνία.

ο Augusto Boal εκπαιδεύει σε σεμινάριο των Cardboard Citizens

Από το 1998 οι Cardboard Citizens ως θεατρικό σχήµα συµµετέχουν στο ITC/Equity Contract, ένα είδος συλλογικής σύµβασης για µικρά θεατρικά σχήµατα µε την ανάλογη επιχορήγηση. Με αυτόν τον τρόπο η οµάδα, η οποία αρχικά περιόδευε τουλάχιστον δυο φορές τον χρόνο, κατάφερε να µετατρέψει µια part-time ασχολία για τους άστεγους συµµετέχοντες ερασιτέχνες ηθοποιούς σε σταθερή πηγή εισοδήµατος.


Οι Cardboard Citizens, όµως, είναι κάτι παραπάνω από µια δουλειά για µερικούς άστεγους. Για να χρησιµοποιήσω τα λόγια της διάσηµης ηθοποιού Κέιτ Ουίνσλετ, πρέσβειρας των Cardboard Citizens, «η δουλειά των Cardboard Citizens µε τους άστεγους και ο τρόπος µε τον οποίο οι ερµηνείες τους ανοίγουν τα µάτια και προβοκάρουν τον θεατή είναι ανεκτίµητη. Ο ρόλος που έχουν παίξει ως οργάνωση στις ζωές κάποιων από τα µέλη της οµάδας δεν έγκειται µόνο στο ότι τους βοήθησε να αλλάξουν τη ζωή τους, αλλά στο ότι αποκατέστησε την αίσθηση της αυτοπεποίθησης και της περηφάνιάς τους».


Από το 1998 µέχρι σήµερα η οµάδα διεύρυνε σηµαντικά τη δουλειά της, παρουσιάζοντας έργα Forum Theatre σε σχολεία δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, και στη συνέχεια άνοιξε τα φτερά της σε έργα του κλασικού ρεπερτορίου, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε ένα ευρύτερο κοινό να δει τους άστεγους σε δράση στη σκηνή. Πέρα από την καλλιτεχνική και εµπορική καταξίωση η επιλογή αυτή έφερε την οµάδα σε επαφή µε σηµαντικούς συνεργάτες, γεγονός που έδωσε ευκαιρίες κοινωνικοποίησης στα µέλη της. Η οµάδα θεωρεί κορυφαία συνεργασία της αυτή µε το Royal Shakespeare Company στο ανέβασµα τριών θεατρικών παραγωγών µέχρι σήµερα. Είχε επίσης µε αυτό τον τρόπο την ευκαιρία να ευαισθητοποιήσει το ευρύτερο κοινό σε ζητήµατα που αφορούν τους άστεγους και εκτοπισµένους ανθρώπους και τα πρακτικά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν καθηµερινά.
Παράλληλα µε το καλλιτεχνικό της έργο, η οµάδα παρέχει και άλλες υπηρεσίες στους άστεγους και εκτοπισµένους, υποστηρίζοντας το πρακτικό κοµµάτι της ζωής τους, τη στέγαση, την περίθαλψη, την εκπαίδευσή τους, τον επαγγελµατικό προσανατολισµό και την προσωπική τους ανάπτυξη.


Με τα εργαστήρια Forum Theatre που διοργανώνουν, ύστερα από πρόσκληση σε ξενώνες και καταφύγια αστέγων, δίνουν την ευκαιρία στους ανθρώπους αυτούς να αποκτήσουν φωνή, να µιλήσουν για τις δυσκολίες τους, χρησιµοποιώντας την ελεύθερη, καλλιτεχνική έκφραση, αλλά ταυτόχρονα να ανταλλάξουν προτεινόµενες λύσεις στην επίλυση σηµαντικών προβληµάτων τους. Αυτή είναι µια βασική πτυχή του Forum Theatre, το οποίο δίνει τη δυνατότητα σε κάποιον να περνάει διαδοχικά από τον ρόλο του actor (ηθοποιός) στον ρόλο του spect-actor (λογοπαίγνιο που σηµαίνει περίπου ηθοποιός-θεατής), ή στον ρόλο του συγγραφέα και του σκηνοθέτη, και να επιτρέπει στα υπόλοιπα µέλη της θεατρικής οµάδας να επιλύουν το πρόβληµά του, το οποίο «παίζεται» ως θεατρικό έργο. Έτσι δίνεται η δυνατότητα σε όποιον συµµετέχει να γίνει ξανά «σκηνοθέτης» της ζωής του και µέσα από τις εναλλακτικές εκδοχές-προτάσεις των άλλων µελών της οµάδας να βοηθηθεί να γράψει το «σενάριο» της ζωής του από την αρχή.


Ένας βασικός στόχος των Cardboard Citizens είναι να αξιοποιήσουν τον καταλύτη που είναι το θέατρο ώστε τα άτοµα που βρίσκονται στο περιθώριο και λίγο παραπέρα να αποκτήσουν φωνή, να ακουστούν και να πάψουν να είναι παθητικές παρουσίες µιας κοινωνίας.
Επίσης, έχουν τη δυνατότητα να µοιραστούν την τεχνογνωσία τους µε όσους θέλουν να ακολουθήσουν το όραµά τους, εκπαιδεύοντας στελέχη και επαγγελµατίες από όλο τον κόσµο.


Στην ιστοσελίδα τους www.cardboardcitizens.org.uk εκτός από φωτογραφικό υλικό των θεατρικών παραγωγών τους µπορεί κάποιος να γνωρίσει τα µέλη των Cardboard Citizens µέσα από τις εµπειρίες τους όπως τις αφηγούνται οι ίδιοι.
Ξεχωρίζω την ιστορία της Terry, όχι µόνο γιατί είναι ένα «success story», αλλά και γιατί η ίδια είναι από τους πιο συναρπαστικούς ανθρώπους. Η πρώτη της επαφή µε τους Cardboard Citizens είχε το χειρότερο δυνατό αποτέλεσµα: την πέταξαν έξω από το εργαστήριο!
Σήµερα, µια δεκαετία αργότερα, είναι εξωτερικός καλλιτεχνικός συνεργάτης τους. Είναι διοργανώτρια των εργαστηρίων τους, σκηνοθετεί παραστάσεις τους και έχει αναδειχθεί σε κορυφαία εισηγήτρια του Forum Theatre στη Βρετανία.
Έχοντας στις αποσκευές τους παραγωγές έργων όπως «Βόυτσεκ», «Η Όπερα της Πεντάρας», «Τίµων ο µισάνθρωπος», η βασική οµάδα βρίσκεται πια σε µόνιµη περιοδεία σε Βρετανία και Ευρώπη, πάντα κάτω από το άγρυπνο βλέµµα του Adrian Jackson, καλλιτεχνικού διευθυντή των Cardboard Citizens, ενώ τελευταία και ύστερα από µερικές συµµετοχές βετεράνων µελών της σε κινηµατογραφικές παραγωγές η οµάδα άρχισε να ενδιαφέρεται για τον κινηµατογράφο. Αυτό είναι το καινούργιο σχέδιό τους.





Οι Cardboard Citizens είναι σίγουρα η µόνη θεατρική οµάδα που δουλεύει για (και µε) τους άστεγους στη Βρετανία, πιθανώς και στον κόσµο. Και ίσως να είναι από τις ελάχιστες θεατρικές οµάδες που µεταµορφώνει έτσι τις ζωές των µελών της, δυναµώνοντάς τους ώστε να επαναδιατυπώσουν και να διεκδικήσουν την αυτοεκτίµηση και την αξιοπρέπειά τους.

το παραπάνω άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Γαλέρα τεύχος 47-Σεπτέμβριος 2009